J. Crate Larkin

część czwarta

Pieniądze i złoto

Pochodzenie pieniądza gubi się w początkach historii. Początkowo ludzie zaspokajali swoje pragnienia przy pomocy barteru, czyli wymiany towaru na towar. „Jednakże w miarę upływu czasu dogodną praktyką okazała się bezpośrednia wymiana przy użyciu pewnego rodzaju żetonów walutowych, które same w sobie były obiektami wartościowymi, takimi jak bydło, skóry czy złoto”.¹ Później otworzyło to drogę do metalowych krążków i ostatecznie bilonu, służącego celowi żetonów jako zaakceptowanych miar wartości, kiedy bilon ten był emitowany przez rządy jako waluta albo pieniądz rządowy. Ponieważ złoty było zarówno rzadkie, jak i łatwe do zmierzenia, było używane do produkcji bilonu i stopniowo zostało zaakceptowane jako podstawa wartości pieniędzy. Złoto, które jest po prostu jednym z towarów, urosło do fundamentu wczesnego systemu monetarnego. „Kiedy kupcy w późnym średniowieczu poczuli potrzebę jakiegoś bezpiecznego miejsca, w którym mogliby przechowywać swoje pieniądze... jedynymi ludźmi, których mogli obdarzyć wystarczającym zaufaniem byli złotnicy i wtedy rozpowszechniła się praktyka deponowania pieniędzy u nich. Z początku, kiedy kupiec miał do uregulowania płatności, wyciągał on swoje pieniądze, co pozwalało mu na załatwienie sprawy. Później przekazywał po prostu złotnikowi zlecenie do zapłacenia potrzebnej sumy...”² Kiedy wymiana bogactwa wzrastała, pieniądze papierowe lub banknoty stopniowo wypierały posługiwanie się złotem. Pieniądze metalowe otworzyły drogę banknotom papierowym około A. D. 1700 i złotnicy weszli do biznesu bankowego. Odtąd rozwinęliśmy wciąż jeszcze bardziej dogodny system: nasze banki przez udzielanie kredytu umożliwiły swoim depozytorom, przez podpisanie czeku, emisję pieniędzy bankowych, które krążyły z taką akceptacją, że dziś metody tej używa się w większości naszych transakcji. Dziś suma pieniądza bankowego stanowi więcej niż 11 – krotność ilości pieniędzy emitowanych przez rząd. Jedna ważna sprawa zasługuje tutaj na naszą uwagę. Zanim czeki weszły w użycie, złoto stanowiło główną miarę wartości, na podstawie której emitowane były pieniądze. Teraz kiedy używamy czeków, a złoto wyszło z obiegu (większość krajów na świecie „odeszło od standardu złota”, a nasz dolar został zdewaluowany lub „okrojony”), system pieniężny stał się coraz bardziej metodą księgowania, odnotowującą wymieniane wartości, i był coraz mniej zależny od złota. Niektórzy wciąż utrzymują, że cena złota jest jedynym standardem wartości, ale zarówno historia, jak i obecne doświadczenie podważają tę wiarę. W tej sprawie nawet Sąd Najwyższy został wciągnięty w spór! Jednak z dwóch dobrych powodów nie potrzebujemy tracić czasu na ten konflikt. W pierwszym rzędzie zajmujemy się głównie praktyczną pracą systemu monetarnego, a złoto wyszło teraz z obiegu. A po drugie, zdefiniowaliśmy pieniądze po prostu jako środek wymiany i obserwujemy rzeczywiste działania tego środka w biznesie.

Rozdział III

Natura pieniądza Od długu do dobrobytu Wiemy więc, że dobra przekazywane są od producenta do konsumenta za pomocą pieniędzy. Pieniądze są wobec tego łączącym ogniwem pomiędzy produkcją i konsumpcją. Stanowią pomost między pragnieniem dóbr ze strony konsumenta i ich podażą ze strony producenta. Możemy powiedzieć, że pieniądze są środkiem równoważącym między pragnieniami a dobrami, umożliwiającym zaspokojenie jednego w kategoriach drugiego. Funkcjonują one jako siła, która tak, jak elektryczność poruszająca silnik, jest niewidzialna i widzimy tylko jej efekty przekształcające pragnienie, które jest natury psychicznej, w dobra fizyczne, które reprezentują zaspokojenie tego pragnienia. Teraz już widzimy jasno, że istotą pieniędzy są cyfry, a nie substancja materialna. Pieniądze nie są bogactwem, ale symbolem bogactwa i środkiem mierzenia jego wartości. Pieniądze dają nam metodę zastosowania wartości liczbowych do dóbr. Gdybyśmy pozostali tylko przy naszym osobistym doświadczeniu, nie możemy nie zdawać sobie sprawy, że pieniądze są tylko biletem, biletem upoważniającym nas do zakupów w Narodowym sklepie Bogactwa. Pieniądze upoważniają nas do żądania bogactwa dóbr w sklepie. Bilet pieniężny jest dokładnie jak bilet kolejowy, z wyjątkiem tego, że bilet kolejowy jest ważny tylko na transport, podczas gdy bilet pieniężny jest ważny na wszystko w sklepie, aż do jego ustanowionej wartości, zawartej w cenach. „Dochodzimy tutaj do prawdziwej koncepcji natury pieniądza; pieniądze są po prostu mechanizmem społecznym zaprojektowanym, żeby ułatwić w sposób uporządkowany produkcję i dystrybucję. System pieniężny jest we wszystkich intencjach i celach po prostu systemem biletów, upoważniających ich posiadaczy do dóbr i usług. Ponad wszystko, pieniądze jako takie nie są towarem; nie mają one faktycznej wartości poza funkcją, jako odgrywają, a uważanie pieniędzy za towar jest dowodem radykalnego niezrozumienia ich funkcji”.³ Pieniądze NIE są towarem o określonym materiale, rozmiarze i wadze, jak pszenica czy stal. Myślenie o pieniądzach jako towarze, takim jak złoto, zamiast jako o mierze wartości powoduje dzisiaj wiele zamieszania. Nawet „eksperci finansowi” zgadzają się, że towary zmieniają swoją wartość w zależności od popytu i podaży i dlatego żaden towar sam z siebie nie jest odpowiedni jako absolutna pojedyncza miara wartości dla wszystkich innych. Profesor Frederick Soddy mówi: „Złoto jest pod każdym względem najgorszym towarem, jaki można wybrać jako standard pieniądza”.4 Pieniądze są tak ważne w naszym życiu, że możemy myśleć o nich jako o podstawie, która utrzymuje bez przerwy całą naszą strukturę ekonomiczną. Powodem, dla którego pieniądze są tak ważne, że ludzie spierają się o nie jest to, że te bilety pieniężne są niezbędne dla naszych zakupów. Bilety pieniężne są właśnie tak konieczne dla naszych zakupów, jak zakupy są konieczne dla naszego życia. W społeczeństwie cywilizowanym nasze życie zależy od pieniędzy i systemu pieniężnego. Ponieważ bez pieniędzy, które pracują, które są „zdrowe” nie możemy dotknąć żadnego bogactwa, które wypełnia okna wystawowe Ameryki. Lecz, żeby zasłużyć na określenie „zdrowe”, pieniądze muszą być zaakceptowane, co oznacza po prostu, że każdy, kto ich używa ma zaufanie, iż mogą one być wymienione na pożądane dobra i usługi. A po drugie, ponieważ są one środkiem wymiany, powinniśmy oczekiwać, że pieniądze będą dokładnie wyrażać bieżący popyt na dostępne dobra. Każdy rodzaj zdrowego systemu monetarnego, w skrócie, musi odzwierciedlać prawdziwe fakty produkcji. Musi dostarczyć wystarczających środków wymiany, żeby utrzymać przepływ dóbr od producentów od kupujących, którzy konsumują te dobra.

Dwa rodzaje pieniędzy

Od długu do dobrobytu Jak już zauważyliśmy istnieją dziś w użyciu dwa rodzaje pieniędzy. Pierwszym z nich jest waluta albo namacalne pieniądze rządowe, które cyrkulują jako gotówka: centy, pięciocentówki, dziesięciocentówki, ćwierćdolarówki i banknoty dolarowe. Drugim rodzajem są pieniądze kredytowe albo depozyty bankowe cyrkulujące w formie czeków. Waluta jest tylko pieniędzmi na drobne wydatki biznesu. Pieniądze kredytowe (albo czeki) używane są praktycznie we wszystkich dużych transakcjach, gdzie bilon lub banknoty nie są wygodne. W rzeczywistości ponad 90 % naszego biznesu dokonywane jest przy użyciu czeków lub pieniędzy kredytowych. Wiemy, że waluta jest emitowana przez rząd jako bilon lub drukowane banknoty, ale wielu ludzi nie wie, gdzie albo w jaki sposób powstają pieniądze kredytowe. Używamy czeków ponieważ są bezpieczne i poręczne, mogą być wystawione jako zapłata określonej sumy dla określonych osób i tak długo, jak są akceptowane nie myślimy nic więcej na ich temat.

Narodziny i śmierć pieniędzy kredytowych

Załóżmy, że zaglądamy do źródła tych pieniędzy kredytowych, przy pomocy których dokonujemy co najmniej 90 % naszych transakcji kupna i sprzedaży. Gdzie one powstają? Wiemy, że czek jest zleceniem w stosunku do bilansu bankowego. Bilans bankowy składa się z depozytów umieszczonych na koncie. Same te depozyty mogą mieć formę czeków wyciągniętych z innych kont. Przy użyciu tego rodzaju pieniędzy faktycznie żadna waluta nie przechodzi z jednych rąk do drugich przy zapłacie za towary lub usługi. Skomplikowane transakcje dotyczące ogromnych sum pieniędzy są załatwiane wyłącznie środkami księgowości, którymi posługują się banki wprowadzające kredyty i debety do swoich ksiąg. W swojej księgowości banki kredytują i obciążają konta swoich klientów. ___________________________________________________________________________ ¹ C. M. Hattersley, This Age of Plenty (Ten wiek obfitości), s. 35. ² op. Cit., s. 37 – 38. ³ C. M. Hattersley, This Age of Plenty (Ten wiek obfitości), s. 37 4 Prof. Frederick Soddy, Money Versus Man (Pieniądze kontra człowiek), s. 53.